Podziękowania

Do pobrania

Logowanie

Nazwa użytkownika

Hasło



Nie masz jeszcze konta?
Zarejestruj się

Nie możesz się zalogować?
Poproś o nowe hasło

Aktualnie online

· Gości online: 1

· Użytkowników online: 0

· Łącznie użytkowników: 39
· Najnowszy użytkownik: MartynaN

Strona BIP

Strona Rzecznika Praw Obywatelskich

Strona Rzecznika Praw Dziecka

Zaburzenia emocjonalne u dzieci

Wśród wielu procesów psychicznych zachodzących u człowieka możemy wyróżnić uczucia. Odzwierciedlają one stosunek jednostki do ludzi, zjawisk, rzeczy, a także do samego siebie. Emocje zalicza się do pierwotnych funkcji psychicznych człowieka związanych z zaspokojeniem biologicznych potrzeb, natomiast uczucia - wyższych potrzeb psychicznych. Na prawidłowy rozwój dziecka duży wpływ wywierają doświadczenia i przeżycia z poprzedniego okresu. Nie można oczekiwać, że dziecko będzie radosne i pogodne, jeśli jego wcześniejsze doświadczenia dotyczyły przeżyć przykrych w niekorzystnych warunkach rozwoju. Potrzeba doznawania czułości, zapewnienie poczucia bezpieczeństwa jest niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju uczuć. Występują wielkie trudności w określaniu normy zachowania i odchylenia od normy, czyli zaburzeń emocjonalnych. Jednak mówiąc o normie musimy brać pod uwagę:
- wiek dziecka,
- szeroko rozumiane środowisko, w jakim się ono wychowuje, wymagania stawiane przed nim, zasady przestrzegane przez rodziców, zwyczaje kulturowe, moralne itp.,
- płeć dziecka i wynikające stąd różnice zachowania,
- właściwości indywidualne dziecka.
Określając zachowanie dziecka jako normalne, bądź odbiegające od normy, powinniśmy także wziąć pod uwagę stopień tolerancji rodziców bądź nauczycieli.
Kryteria, które powinny być przyjęte przy określaniu zaburzeń emocjonalnych u dzieci to:
- trwałość występujących objawów - za przejaw zaburzenia można uznać jedynie symptomy, które utrzymują się przez dłuższy czas,
- intensywność objawów - duża ich liczba i natężenie mogą wskazywać na zaburzenia emocjonalne,
- częstość symptomów - znaczna częstość występowania określanych objawów wskazuje na istnienie problemów typu emocjonalnego.
Wszystkie te kryteria powinny być analizowane w każdym przypadku przy rozpoznawaniu zaburzeń emocjonalnych z uwzględnieniem wieku dziecka, jego indywidualnych właściwości oraz środowiska w jakim się rozwija.
Głównymi objawami zaburzeń emocjonalnych są:
- nadpobudliwość psychoruchowa,
- zahamowanie emocjonalne.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, określany jako "zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi" lub "zaburzenia hiperkinetyczne", to grupa zaburzeń charakteryzujących się wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia) brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną aktywnością.
Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo to dzieci sprawiające otoczeniu najwięcej trudności wychowawczych ze względu na gwałtowne, często niepohamowane reakcje emocjonalne (płacz, krzyk, złość), ruchowe (bójki, niszczenie przedmiotów, pośpiech i chaotyczność w zachowaniu, znaczna ruchliwość i żywiołowość) i poznawcze (brak koncentracji na zadaniu, chaos myślowy, gonitwa myśli itp.). Bezpośrednią przyczyną takich zachowań dzieci nadpobudliwych jest od strony fizjologicznej wyraźna przewaga w układzie nerwowym procesów pobudzania nad hamowaniem.
Przyczynami nadpobudliwości od strony biologicznej mogą być różne czynniki uszkadzające ośrodkowy układ nerwowy, zarówno w okresie jego kształtowania się (okres płodowy i okołoporodowy), jak i później. Do czynników takich zaliczamy m.in.:
- czynniki uszkadzające komórkę nerwową (alkohol, narkotyki, itp.)
- choroby zakaźne lub inne w czasie ciąży,
- zatrucia ciąży (leki, alkohol, papierosy),
- niewłaściwe odżywianie się w czasie ciąży,
- urazy mechaniczne w okresie ciąży,
- urazy mechaniczne lub niedotlenienie podczas porodu,
- poważne choroby lub urazy mechaniczne czaszki w wieku dziecięcym (np. zapalenie opon mózgowych, wypadki połączone ze wstrząsem mózgu, itp.)
Objawy nadpobudliwości dziecięcej występują najczęściej na skutek korelacji czynników biologicznych z wymienionymi już czynnikami społecznymi (atmosfera domowa, wymagania najbliższego otoczenia, w tym instytucji, do których dziecko uczęszcza, nieprawidłowy styl wychowawczy w rodzinie, brak zaspokajania podstawowych potrzeb psychicznych dziecka itp.). Ponieważ, według badań statystycznych i potocznych obserwacji, problem nadpobudliwości wśród dzieci narasta, należy zadać pytanie, jaka jest tego przyczyna. Zasadne wydaje się przypuszczenie, iż poza rozpowszechnionym obecnie i niekorzystnym z punktu widzenia zdrowia psychicznego sposobem spędzenie wolnego czasu głownie za pomocą telewizji i gier komputerowych, z których większość zawiera elementy przemocy, są to także obiektywne czynniki społeczno-ekonomiczne, obserwowane w ostatnich latach w naszym kraju. Można by wymienić tu tempo życia, które niekorzystnie odbija się na układzie nerwowym naszych dzieci, deficyt kontaktów ze stale zajętymi, zapracowanymi i przemęczonymi rodzicami, czy też obcowanie z głośnymi i agresywnymi wzorcami kontaktów międzyludzkich i sposobów spędzania wolnego czasu propagowanymi przez mass media. Mianem nadpobudliwości psychoruchowej określa się zazwyczaj zespół objawów występujących w jednej, dwóch lub wszystkich sferach funkcjonowania dziecka: ruchowej, poznawczej i emocjonalnej.
W sferze ruchowej objawami tymi są: wyraźny niepokój ruchowy z zakresie dużej i małej motoryki. Obserwujemy u dzieci niemożność pozostawania w bezruchu przez nawet krótki okres czasu, podrywanie się z miejsca, chodzenie po klasie, bieganie, wymachiwanie rękoma, podskakiwanie lub też wzmożone drobne ruchy kończyn (machanie nogami, poruszanie palcami rąk, ciągłe zajmowanie się rzeczami, które leżą w zasięgu ich rąk lub nóg, kiwanie się na krześle itp.).
Nadpobudliwość w sferze poznawczej wyraża się przede wszystkim trudnościami w skupieniu uwagi, wzmożonym odruchem orientacyjnym oraz pochopnością i pobieżnością myślenia. Dziecko nie jest w stanie skupić się dłużej nad wykonywaną czynnością, najmniejszy bodziec odrywa je od zadania. Dzieci te przerzucają swoją uwagę z obiektu na obiekt, robią wrażenie, jakby interesowało je kilka lub kilkanaście rzeczy naraz, co prowadzi m.in. do udzielania nieprawidłowych, bo nieprzemyślanych, odpowiedzi na pytanie lub nieprawidłowego rozwiązywania zadań.
Nadpobudliwość w sferze emocjonalnej dziecka wyraża się przede wszystkim w nieopanowanych, nieraz bardzo silnych reakcjach emocjonalnych, wzmożonej ekspresji uczuć oraz zwiększonej wrażliwości emocjonalnej na bodźce otoczenia. Często towarzyszy jej nasilona aktywność ruchowa (omówiona wyżej) oraz poznawcza, co może (ale nie musi) przejawiać się w trudnościach z koncentracją uwagi czy chaosie myślowym. Nieprawidłowe reakcje otoczenia na objawy nadpobudliwości u dzieci: silne sankcje karne za opisywane zachowania, zmuszanie dzieci do pozostawania w bezruchu, piętnowanie ich zachowań na forum grupy (klasy), prowadzą jedynie od nasilenia zaburzonych zachowań. Praca z dziećmi nadpobudliwymi ma na celu zmniejszenie nie ukierunkowanych wyładowań ruchowych, zbędnych odruchów i mimowolnych reakcji oraz wyeliminowanie uwagi mimowolnej i nietrwałości zainteresowań.
Do najważniejszych, z całego szeregu wskazówek do pracy indywidualnej z dzieckiem nadpobudliwym, których stosowanie jest zalecane niezależnie od wieku dziecka, zaliczamy:
- izolację od wielobodźcowego środowiska,
- spokojną, nacechowaną ciepłem i życzliwością atmosferę emocjonalną w rodzinie,
- jasne i konsekwentnie przestrzegany system reguł i zasad rządzących życiem dziecka, począwszy od rozkładu dnia, po system praw i obowiązków dla każdego członka rodziny,
- stałe, powtarzające się rytuały, dotyczące zarówno krótkich (dzień, tydzień), jak i dłuższych okresów czasu,
- pomoc w porządkowaniu świata fizycznego, w którym dziecko przebywa (segregowanie, układanie przedmiotów w najbliższym otoczeniu),
- pomoc w kończeniu czynności przez dziecko, zanim przejdzie do następnej,
- organizacja ukierunkowanej aktywności ruchowej (sportowej, zabawowej), która z jednej strony ma na celu umożliwienie odreagowania napięć, zaś z drugiej strony wdraża w system zajęcie się czymś w sposób uporządkowany,
- formułowanie oraz pilnowanie przez osobę dorosłą celów działalności dziecka, które są jasno sformułowane, niezbyt odległe w czasie oraz proste do realizacji; stopniowe komplikowanie proponowanych działań oraz wydłużanie czasu ich realizacji, w miarę zmniejszania się objawów nadpobudliwości dziecka,
- stała kontrola działalności dziecka oraz przypominanie o zobowiązaniach,
- załatwianie wszelkich problemów związanych z dzieckiem w monetach jego wyciszenia, bez stosowania agresji oraz kar fizycznych.
Zahamowanie psychoruchowe to inna postać zaburzeń dynamiki procesów nerwowych.
Symptomy typowe dla dzieci zahamowanych to:
- w sferze ruchowej - ograniczenie spontanicznej aktywności ruchowej, symptomy niepokoju ruchowego i dezorganizacji czynności wykonawczych;
- w sferze poznawczej - zawężenie aktywności poznawczej,
- w sferze emocjonalnej - ograniczenie wyrażania uczuć przy jednoczesnym wzmożeniu pobudliwości emocjonalnej,
- w sferze somatycznej - wzmożona reaktywność układu wegetatywnego(przyspiesza i zwalnia tętno, podnosi oraz obniża ciśnienie krwi, wpływa na trawienie, pocenie się, bierze udział w oddawaniu moczu i stolca).
Łatwość powstawania silnych emocji i brak odpowiednich form ich wyrażania powodują, że dzieci zahamowane są posądzane o małą wrażliwość emocjonalną i obojętność (np. na pochwałę czy naganę nie reagują słownie ani mimicznie). Wyrażenie uczuć jest bowiem: odroczone - dzieci okazują przygnębienie lub radość dopiero w domu albo specyficznie - poprzez układ wegetatywny . Dzieci objawiają wzmożoną reaktywność układu wegetatywnego, zarówno w pracy układu krążenia (łatwość czerwienienia się i blednięcia), jak i układu trawiennego (brak łaknienia, bóle brzucha). Związek z zahamowaniem mają doświadczenia dziecka zdobyte w sytuacjach:
- ostrej krytyki i ośmieszenia,
- nieopanowanego zachowania emocjonalnego osób z najbliższego otoczenia,
- zagrożenia bliskiego związku emocjonalnego z rodzicami,
- kar fizycznych, które następnie zostały utrwalone.
W sytuacjach tych pierwszą reakcją dziecka jest lęk, który powraca przy wszelkich podobnych sytuacjach . Każdy z wymienionych typów sytuacji, w której po raz pierwszy obserwowano objawy zaburzenia, można powiązać ze specyficznym zespołem objawów zahamowania: dzieci reagują lękiem na krytykę zaczynają coraz szybciej rezygnować z działania w obecności osób dorosłych; dzieci lękowo przeżywające nie kontrolowane reakcje emocjonalne rodziców cechuje tendencja do szukania samotności; dzieci reagujące lękiem na sytuacje zagrożenia związku emocjonalnego z matką cechuje kurczowe trzymanie się matki, przy coraz większej rezerwie i nieufności w stosunku do osób nie znanych; dzieci przeżywające lękowo sytuację kary w obecności osób dorosłych są ciche, zalęknione, nadmiernie uległe i bierne. W stosunku do dzieci zahamowanych (nieśmiałych, apatycznych, bojaźliwych) dążymy do pobudzenia ich do działania. Na początku im pomagamy, zachęcając je i mobilizując do wykonywania prostych, dających sukces czynności.
BIBLIOGRAFIA:
H. Spionck: Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, PWN, Warszawa 1975 r.
A. Kozłowska: Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP Warszawa 1984 r.
Ph. Barker: Podstawy psychiatrii dziecięcej PZWL, Warszawa 1974 r.
M. Przełącznikowa, G. Makiełlo - Jarża: Psychologia wychowawcza, społeczna i kliniczna. WSiP Warszawa 1979 r.
Opracowała: Agata Kułakowska

Komentarze

Brak komentarzy. Może czas dodać swój?

Dodaj komentarz

Zaloguj się, aby móc dodać komentarz.
Wygenerowano w sekund: 0.02
4,918,327 unikalne wizyty