"Kryzys wartości w rodzinie"



Dzisiejszy świat w którym żyjemy znacząco przejawia się kryzysem wartości oraz autorytetów (w szczególności ojca). Wielu pedagogów oraz socjologów zastanawia się nad przyszłością młodego pokolenia. Pewien psycholog pisał w swoich pracach, iż każdy z nas nosi w sobie pewne okaleczenia i rany. Są to rany naszej własnej samotności, od których próbujemy uciec czasem za pomocą telewizji, wzmożonej działalności i wielu innych rzeczy. Współczesny wychowawca (rodzic) powinien wyjść naprzeciw owej samotności jak i bezbronności dziecka. Powinien stawić czoło zagrożeniom, które czyhają na młode pokolenie. Według J. Górniewicz "upadła jedna formacja kulturowa, jeden system wartości, a jeszcze nie został uznany i sprecyzowany nowy system. Ludzie zostali pozbawieni moralnego oparcia w trwałych wartościach, a opanowanie nowych wymaga czasu i kolejnych doświadczeń społecznych".

Szczególnie niepokojący kryzys środowiska rodzinnego można zaobserwować w teraźniejszym XXI wieku, w dobie transformacji rodziny. Przede wszystkim jest on spowodowany faktami społecznymi, które często prowadzą do dekonstrukcji małżeństwa i rodziny:
- Wypieranie wartości nadających rodzinie określony kształt wewnętrzny i zewnętrzny;
- Szerzenie idei, poglądów i form zachowań godzących w istotę małżeństwa i rodziny
- Podważanie i osłabienie roli rodziny w procesie jednostkowego oraz społecznego "stawania się" człowiekiem (m.in. promowanie tzw. Alternatywnych form życia rodzinnego) .

Każdy z nas może zaobserwować wiele styli wychowania rodzinnego oraz wiele modeli współczesnej rodziny. Można również zauważyć brak wartości, które jednoznacznie byłyby przekazywane zarówno przez rodzinę jak i środowiska rówieśnicze, szkołę czy media. Powoduje to wielką różnicę pomiędzy tradycyjnymi wzorcami zachowań, innym rytmem życia i systemem wartości otoczenia jak i dezorientację rodziców i dzieci. Wszystkie te czynniki powodują chaos aksjologiczny. Przyczyną takiego stanu rzeczy bez wątpienia jest postmodernistyczna wizja świata, w której są obecne zjawiska zagrażające procesowi edukacji. Między innymi są nimi:
- Konflikt sensu (widoczny przede wszystkim w różnych strategiach życia wychowanków i wychowujących).
- Dekonstrukcja hierarchi wartości (zjawisko równouprawnienia).
- Zanik autorytetów wychowawczych i ich przydatności.
- Komercjalizacja tożsamości

Pojawiający się chaos aksjologiczny można tłumaczyć zaburzoną hierarchią wartości (tolerancja oraz demokracja stawiana jest ponad miłość i prawdę). Przyczyna może być także w promowaniu doraźnej przyjemności jako główne kryterium działania. Człowiek XXI wieku przypisuje sobie boskie atrybuty: pełną świadomość, zupełną nieomylność, nieograniczoną wolność, całkowitą samowystarczalność. Dobro ze złem, zamiast zostać odróżnione, jest mieszane. Człowiek postmodernistyczny popada w poważne konflikty oraz cierpienia niezupełnie radząc sobie z własnym życiem.

Czas ten jest szczególnie trudny dla małych dzieci, które pod naszą nieświadomość, obserwują niespójne zachowania dorosłych. Dorastają w tym zamęcie aksjologicznym zupełnie go nie rozumiejąc. Naśladując swoich opiekunów powielają toksyczne, niekonsekwentne postawy. Już dzieci przedszkolne zauważają, że wartości są "święte" ale wyborów dokonuje się obok nich. Tak właśnie kształtują się nieprawidłowe postawy społeczne, które wpływają na całe dzieciństwo, młodość oraz dorosłość człowieka. Można wyodrębnić kilka przyczyn, które kształtują wadliwe postawy społeczne:
- Zanik pielęgnowania tradycji i świąt religijnych, co prowadzi do rozluźnienia więzi w rodzinie.
- Wzajemny, niechętny stosunek do siebie rodziców (np. kłótnie, ciche dni) niosący ze sobą przykład sposobu na życie (rozwiązywanie problemów poprzez kłótnie).
- Niekonsekwentne postępowanie wobec wyznawanych wartości i poglądów (np. kłamstwa rodziców) budujące w mentalności dziecka relatywizm moralny.
- Konsumpcyjne nastawienie do życia inspirujące dzieci do postępowania według zasady "lepiej mieć, niż być".
- Brak reakcji na niestosowne zachowanie dzieci w domu i w szkole niosące ze sobą poczucie bezkarności oraz akceptacji przez rodziców niewłaściwych postaw.
- Przyzwolenie na antagonizmy między rodzeństwem stwarza zagrożenie utrwalenia zachowań wrogich i egoistycznych.

Chaos aksjologiczny oraz zawiązane z nim nieprawidłowe postawy społeczne zakrzywiają najbardziej sumienie, które w dzieciństwie powinno znajdować się pod szczególną uwagą wychowawców. Należy wziąć pod uwagę również, że kształtowanie sumienia nie polega wyłącznie na dostarczaniu człowiekowi właściwych wiadomości z zakresu etyki, ale na internalizacji norm moralnych i formowaniu dyspozycji do odpowiednich ocen wartościujących.

Każdy wychowawca, a szczególnie rodzic, powinien zdać sobie sprawę z faktu, że sumienie nie jest wrodzoną, od początku gotową strukturą, ale rozwija się ono i doskonali poprzez wychowanie. Jednak w warunkach toksycznych (np. w rodzinach w których panuje chaos aksjologiczny) może nie rozwijać się wcale i pozostawać na poziomie infantylnym.
A więc zamęt aksjologiczny ma olbrzymi wpływ na pojmowanie rodziny. Można stwierdzić, iż powoduje on konsekwentne niszczenie koncepcji rodziny tradycyjnej.

Bibliografia:
J. Górniewicz, "Teoria wychowania", Toruń-Olsztyn 1996
F. Adamski, "Zagrożenie wartości rodziny zagrożeniem cywilizacji"
T. Borowska, "Pedagogika wobec zagrożeń, kryzysów i nadziei", Kraków 2002
J. Mastalski, "Chrześcijanin wobec agresji w rodzinie", Kraków 2006

Źródło:
D. Waloszek, "Wybrane zagadnienia edukacji człowieka w dzieciństwie", Kraków 2009

Opracowała : Anna Nowak